Wat is het verschil tussen een hittemelder en een rookmelder: de ultieme gids

Stel je voor: het is midden in de nacht en je ligt diep te slapen. Plotseling breekt er brand uit in de keuken. Maar je rookmelder hangt in de gang en geeft geen alarm, omdat de rook zich nog niet heeft verspreid. 

Wat als je een hittemelder had gehad, die op tijd had gereageerd op de snel stijgende temperatuur? Of andersom: je rookmelder gaat steeds onnodig af door kookdampen in de keuken, terwijl er helemaal geen brand is.

Veel mensen denken dat een rookmelder en een hittemelder hetzelfde doen, maar dat is een gevaarlijke misvatting. De ene detecteert rook, de andere hitte. De ene reageert snel, de andere pas als het écht heet wordt. Maar wanneer kies je welke? En mag je een hittemelder als vervanging gebruiken voor een verplichte rookmelder?

Het blog wat je nu leest is geschreven door Jan Dekker, eigenaar en oprichter van DVM International. Al meer dan X jaar ontwikkelen wij rookmelders en hittemelders, gecertificeerd …

In deze gids leggen we precies uit wat het verschil is tussen een rookmelder en een hittemelder. Je leert hoe ze werken, waar je ze moet plaatsen en waarom een combinatie van beide de beste bescherming biedt tegen brand. Want met de juiste brandmelders op de juiste plekken kun je levens redden.

Wat is een rookmelder?

Een rookmelder is een apparaat wat rook in de lucht ontdekt. Zodra er rookdeeltjes worden gedetecteerd, maakt de rookmelder een hard geluid. Hiermee weet je dat er sprake is van rook, waardoor je op tijd weg kunt vluchten uit een onveilige situatie. 

Veel branden beginnen als een smeulbrand. Dat betekent dat er eerst veel rook ontstaat voordat er echt vuur is. Een rookmelder kan die rook al vroeg opmerken, vaak voordat je dit zelf ziet of ruikt. Dit kan levens redden, vooral ’s nachts als iedereen slaapt.

Hoe werkt een rookmelder?

Een rookmelder werkt door de lucht in een ruimte te controleren. Als er rook in de lucht komt, gaat het alarm af. Hoe de rookmelder dit doet, hangt af van het type melder. Er zijn twee veelgebruikte soorten:

Optische rookmelder

Dit type rookmelder werkt met een lichtstraal. Binnen in de melder zit een klein lampje dat een straal licht uitzendt. Normaal gesproken schijnt dit licht niet op de sensor. Maar als er rook in de melder komt, wordt het licht verstrooid en valt het op de sensor. Dit activeert het alarm.

Optische rookmelders zijn erg goed in het detecteren van smeulbranden. Dit zijn branden die langzaam beginnen en veel rook maken, zoals een matras of een bank die langzaam smeult. Dit type rookmelder is de meest gebruikte en voldoet aan de huidige Europese normen.

Ionische rookmelder

Een ionische rookmelder werkt anders. Binnen in de melder zit een klein beetje radioactief materiaal dat luchtmoleculen elektrisch oplaadt. Hierdoor ontstaat een klein elektrisch stroompje. Wanneer er rook in de melder komt, wordt dit stroompje onderbroken en gaat het alarm af.

Ionische rookmelders reageren sneller op vlambranden. Dit zijn branden die plotseling en fel beginnen, zoals een omgevallen kaars of een brandend gordijn. Dit type melder werd vroeger veel gebruikt, maar is nu verboden in Nederland en veel andere landen vanwege het radioactieve materiaal.

Waar plaats je een rookmelder?

Een rookmelder werkt het beste als hij op de juiste plek hangt. Het is belangrijk om hem aan het plafond te plaatsen, omdat rook opstijgt. De beste plekken om een rookmelder op te hangen zijn:

• Slaapkamers – Mensen ruiken niets als ze slapen. Een rookmelder zorgt ervoor dat je op tijd wakker wordt.
• Gangen en overloop – Dit zijn de belangrijkste vluchtroutes in huis. Een rookmelder kan je waarschuwen voordat de rook zich verspreidt.
• Woonkamer – Hier staan veel elektrische apparaten, zoals tv’s en laders, die brand kunnen veroorzaken.

Het is niet slim om een rookmelder in de keuken of badkamer te hangen. Stoom en kookdampen kunnen valse alarmen veroorzaken. In deze ruimtes kun je beter een hittemelder gebruiken.

Door rookmelders op de juiste plekken te hangen en regelmatig te testen, zorg je ervoor dat je huis veiliger is en dat je op tijd wordt gewaarschuwd bij brand.

Wat is een hittemelder?

Een hittemelder is een apparaat dat brand detecteert door veranderingen in temperatuur waar te nemen. In tegenstelling tot een rookmelder reageert een hittemelder niet op rookdeeltjes, maar op een snelle temperatuurstijging. Dit betekent dat een hittemelder pas afgaat als de temperatuur in een ruimte een bepaalde grens overschrijdt, bijvoorbeeld 58°C.

Hittemelders zijn vooral handig op plekken waar rookmelders vaak vals alarm zouden geven, zoals in keukens of garages. Dit komt doordat rookmelders gevoelig zijn voor stof, stoom of dampen die geen echt gevaar vormen. Een hittemelder voorkomt onnodige paniek en zorgt ervoor dat je alleen wordt gewaarschuwd bij een echte brand.

Hoe werkt een hittemelder?

Een hittemelder meet voortdurend de temperatuur in een ruimte. In de melder zit een speciaal metalen stripje dat van vorm verandert als het warm wordt. Je kunt het een beetje vergelijken met een thermometer die krom trekt als het heel warm wordt. Er zijn twee manieren waarop hij brand kan herkennen:

Vaste temperatuurmeting:
De melder gaat af als de temperatuur een bepaalde grenswaarde bereikt, bijvoorbeeld 58°C. Dit is handig bij ruimtes waar een brand snel heet kan worden.

Snelle temperatuurstijging:
Sommige hittemelders reageren niet alleen op een hoge temperatuur, maar ook op een plotselinge stijging van de warmte. Als de temperatuur binnen korte tijd sterk stijgt, wordt het alarm geactiveerd. Dit zorgt ervoor dat een hittemelder sneller reageert als er daadwerkelijk brand uitbreekt.

Wanneer kies je een hittemelder in plaats van een rookmelder?

In sommige ruimtes is een rookmelder geen goede keuze, omdat deze te vaak vals alarm kan geven door stof, damp of kookrook. Hier is een hittemelder een betere oplossing.

✔ In de keuken:
Koken veroorzaakt vaak rook en damp. Een rookmelder zou daardoor regelmatig afgaan, wat erg storend is. Een hittemelder reageert alleen als de temperatuur gevaarlijk hoog wordt, waardoor je geen last hebt van onnodige alarmen.

✔ In de garage:
In een garage kunnen uitlaatgassen en stof van gereedschap ervoor zorgen dat een rookmelder onterecht afgaat. Een hittemelder detecteert brand zonder te reageren op deze verstoringen.

✔ In de badkamer:
Waterdamp van een warme douche kan ervoor zorgen dat een rookmelder alarm slaat. Een hittemelder heeft hier geen last van en zorgt voor betrouwbare branddetectie.

Let op: In slaapkamers, woonkamers en gangen blijft een rookmelder verplicht, omdat brand daar vaak begint met rookontwikkeling.

Waar plaats je een hittemelder?

Een hittemelder moet op de juiste plek hangen om goed te werken. De beste plaats is:

• Aan het plafond, omdat hitte opstijgt en zich daar het snelst ophoopt.
• Bij voorkeur in het midden van de ruimte, zodat hij de temperatuur gelijkmatig kan meten.
• Niet verder dan 5 meter van een deur of muur, zodat de melder snel reageert als er brand uitbreekt.

⚠ Belangrijk: Plaats een hittemelder nooit in een vluchtroute!
In gangen en trappenhuizen is een rookmelder verplicht, omdat rook zich sneller verspreidt dan hitte. Een rookmelder waarschuwt je eerder, waardoor je meer tijd hebt om te vluchten.

Wat is het belangrijkste verschil tussen een rookmelder en een hittemelder?

Brandmelders spelen een cruciale rol in de brandveiligheid van een woning of bedrijf. Maar niet elke brandmelder werkt op dezelfde manier. Het grootste verschil tussen een rookmelder en een hittemelder is de manier waarop ze brand detecteren.

Een rookmelder slaat alarm zodra hij rookdeeltjes in de lucht waarneemt. Dit betekent dat hij al vroeg kan waarschuwen, nog voordat er zichtbare vlammen zijn. 

Een hittemelder reageert daarentegen pas als de temperatuur in een ruimte snel stijgt of een bepaalde drempel bereikt, zoals 58°C. Dit maakt een hittemelder minder gevoelig voor valse alarmen, maar hij waarschuwt doorgaans iets later dan een rookmelder.

Om te begrijpen welk type melder je waar moet plaatsen, kijken we naar de belangrijkste verschillen:

Hoe detecteren ze brand?

Rookmelder → Reageert op rook
Een rookmelder werkt met een sensor die rookdeeltjes in de lucht detecteert. Zodra de hoeveelheid rook boven een bepaalde grens komt, gaat het alarm af. Dit gebeurt vaak al in een vroeg stadium van de brand, zoals bij een smeulbrand.

Hittemelder → Reageert op temperatuurstijging
Een hittemelder meet de temperatuur in een ruimte. Als de temperatuur plotseling sterk stijgt of een bepaalde waarde bereikt (bijvoorbeeld 58°C), dan gaat het alarm af. Dit betekent dat een hittemelder pas reageert als er al vuur is ontstaan en de ruimte heet wordt.

Verschil: Een rookmelder waarschuwt vroeger, omdat rook zich sneller verspreidt dan hitte. Een hittemelder detecteert brand pas als het vuur al groter is geworden.

Waar gebruik je ze?

Rookmelder → Slaapkamers, gangen, woonkamers
In woonruimtes, slaapkamers en gangen is een rookmelder de beste keuze. Hier ontstaan branden vaak met veel rook, zoals een oververhitte oplader, kaarsen of elektrische apparaten. Een rookmelder geeft een vroege waarschuwing, wat cruciaal is voor een veilige vlucht.

Hittemelder → Keuken, badkamer, garage
In ruimtes waar rook en damp vaak voorkomen, zoals de keuken, badkamer en garage, is een rookmelder minder geschikt. Stoom van koken, waterdamp uit de douche of uitlaatgassen in de garage kunnen een rookmelder onnodig laten afgaan. Een hittemelder is hier een betere keuze, omdat hij alleen reageert op echte hitte van een brand.

Verschil: Rookmelders zijn beter voor woon- en slaapruimtes, hittemelders zijn beter voor keukens, garages en badkamers.

Hoe snel reageren ze?

Rookmelder → Snelle reactie
Omdat rook zich snel verspreidt, kan een rookmelder al alarm slaan in de beginfase van een brand, bijvoorbeeld als er nog alleen smeulend vuur is. Dit kan kostbare seconden opleveren om veilig het huis te verlaten.

Hittemelder → Reageert pas bij hoge temperatuur
Een hittemelder reageert pas als de temperatuur flink is gestegen. Dit betekent dat er al zichtbare vlammen moeten zijn voordat de melder alarm slaat. Hierdoor is de reactietijd langer dan bij een rookmelder.

Verschil: Een rookmelder geeft eerder alarm dan een hittemelder, waardoor je meer tijd hebt om te vluchten.

Kans op vals alarm

Rookmelder → Kan gevoelig zijn voor stof, damp of rook
Een rookmelder kan onterecht afgaan door stoom uit de badkamer, kookdampen uit de keuken of stofophoping. Dit kan vervelend zijn, vooral als het alarm regelmatig afgaat zonder dat er gevaar is.

Hittemelder → Veel minder kans op vals alarm
Omdat een hittemelder alleen reageert op echte hitte, heeft hij nauwelijks last van valse meldingen. Dit maakt hem betrouwbaar in ruimtes waar rookmelders vaak onterecht alarm slaan.

Verschil: Een hittemelder is minder gevoelig voor valse alarmen dan een rookmelder, maar waarschuwt ook later.

Kenmerk	Rookmelder	Hittemelder
Detectie	Rookdeeltjes in de lucht	Temperatuurstijging
Geschikt voor	Slaapkamers, gangen, woonkamers	Keuken, badkamer, garage
Reactietijd	Zeer snel bij rookontwikkeling	Pas bij een temperatuurstijging
Kans op vals alarm	Groter in stoffige of dampige ruimtes	Klein, maar reageert later dan een rookmelder

Op een rij: welke kies je?

• Wil je zo vroeg mogelijk gewaarschuwd worden? → Kies een rookmelder.
• Wil je een betrouwbare melder zonder valse alarmen in een keuken of garage? → Kies een hittemelder.
• Wil je maximale veiligheid? → Gebruik beide: rookmelders in woonruimtes en hittemelders in risicovolle ruimtes zoals de keuken en garage.

Moet ik zowel rookmelders als hittemelders in huis hebben?

Ja, het is sterk aan te raden om beide soorten melders te combineren voor maximale veiligheid. Rookmelders en hittemelders vullen elkaar aan, omdat ze op een andere manier brand detecteren. Een rookmelder reageert op rookdeeltjes in de lucht en kan daardoor al in een vroeg stadium van een brand waarschuwen, soms nog voordat er vlammen zichtbaar zijn. Dit is vooral cruciaal bij smeulbranden, zoals een langzaam brandende bank of een elektrische kortsluiting.

Een hittemelder daarentegen reageert pas wanneer de temperatuur in een ruimte snel stijgt of een kritische grens bereikt. Dit maakt hem minder gevoelig voor valse alarmen door stof, damp of rook die niet door brand ontstaat. Hierdoor is hij betrouwbaarder in situaties waarin een rookmelder onnodig af zou gaan.

Door beide soorten melders te combineren, verklein je het risico dat een brand te laat wordt opgemerkt, terwijl je tegelijkertijd voorkomt dat je onnodig vaak een vals alarm krijgt. Dit zorgt voor een effectieve en betrouwbare branddetectie, ongeacht hoe de brand zich ontwikkelt. Zo ben je beter beschermd en heb je altijd een waarschuwingssysteem dat past bij de situatie.

Kan ik een hittemelder gebruiken als vervanging voor een verplichte rookmelder?

Nee, een hittemelder mag niet worden gebruikt als vervanging voor een verplichte rookmelder. In Nederland is het sinds 1 juli 2022 verplicht om in iedere woning op elke woonverdieping minimaal één rookmelder te hebben. Dit geldt ook voor gangen en trappenhuizen die als vluchtroute dienen.

Waarom is een rookmelder verplicht en een hittemelder niet?

Rook verspreidt zich sneller dan vuur

Rook stijgt direct op en kan zich binnen enkele minuten door het hele huis verspreiden. Dit maakt rook veel gevaarlijker dan de hitte zelf. Een rookmelder detecteert de rook al in een vroeg stadium en kan je wakker maken of waarschuwen nog voordat er grote vlammen ontstaan.

Hittemelders reageren te laat

Een hittemelder slaat pas alarm als de temperatuur in de ruimte een bepaalde drempel bereikt (bijvoorbeeld 58°C). Op dat moment is er vaak al een flinke brand. Hierdoor blijft er minder tijd over om veilig het huis te verlaten.

De wet verplicht rookmelders in vluchtroutes

De Bouwbesluit 2012 wetgeving stelt dat rookmelders verplicht zijn in alle vluchtroutes van een woning, zoals gangen en trappenhuizen. Dit komt doordat rook je binnen enkele minuten bewusteloos kan maken. Een hittemelder biedt in deze situatie onvoldoende bescherming.

Wanneer mag je wél een hittemelder gebruiken?

Een hittemelder is een goede aanvulling op een rookmelder, maar geen vervanging. Je kunt een hittemelder plaatsen in ruimtes waar een rookmelder vaak vals alarm zou geven.

Een hittemelder kan nooit een verplichte rookmelder vervangen. Zorg ervoor dat je op elke woonverdieping en in alle vluchtroutes een rookmelder hebt hangen. 

Kortom

Een rookmelder en een hittemelder hebben beiden een eigen functie en zijn belangrijk voor een veilige woning. Een rookmelder waarschuwt je al bij de eerste rookontwikkeling, terwijl een hittemelder reageert op gevaarlijke temperatuurstijgingen.

Brandveiligheid begint met de juiste preventie. Door op elke verdieping een rookmelder te plaatsen en hittemelders te gebruiken in ruimtes waar rookmelders vaak vals alarm geven (zoals de keuken en garage), vergroot je de kans om op tijd gewaarschuwd te worden bij brand.

Experts en de wetgeving onderstrepen het belang van rookmelders in alle woon- en vluchtruimtes. Sinds 1 juli 2022 zijn rookmelders verplicht op elke woonverdieping. Een hittemelder mag nooit een rookmelder vervangen, maar is een waardevolle aanvulling in specifieke ruimtes.